Hidrolik Sistemler ve Yağları: Bambaşka Bir Hizmet Dünyası
Nedir Hidrolik Sistemler?
Hidrolik Sistemler; her ne kadar ilk duyduğumuzda hayatımızın içinde çok karşılaşmadığımızı düşünsek te aslında gücümüzün yetmediği hemen hemen her anda başvurduğumuz; normal kas gücüyle yapılamayacak işleri bir tek tuşla veya operatör hareketiyle çok kolay hale getirerek, önceden imkansız görülen işleri şimdi kolayca yapmamıza imkan veren mühendislik harikası sistemlerdir.
Hafızalarınızı biraz zorlayacak olursanız; hayatınızın bir anında en az bir sefer, binlerce tonluk ağırlıkları kaldıran, bol demirli iş makinasını dikkatle izlediğinizi anımsayacaksınız. Belki de bu yüzdendir ki, çoğumuzun hidrolik sistem deyince zihnimizde rahatça canlanan olay; iç içe geçmiş silindirlerin, arasından sıvı ve hava sızdırmaksızın hidrolik sıvı sayesinde rahatça hareket etmesidir. Hidrolik Sistemlerin ana işleyiş mantığı da zaten budur.
İşte tam da burada Hidrolik Sistem Yağları ve bu yağların performansı önem kazanmakta.
Peki Hidrolik Sistem Yağları nedir?
Kimilerinin Hidrolik Yağ, kimilerinin de Hidrolik Sistem Yağları diye adlandırdığı; ustalarımızın 40°C‘deki viskozite değerleriyle isimlendirdiği 32 numara, 46 numara, 68 numara, 100 numara hidrolikler. Soğukta çalışan hidrolik ekipmanda kullanmak için özel yağ istemesiyle kullanıma sunulan HV sınıfı Hidrolik Sistem Yağları, işi acele olanların ‘’bilindik markalı hidrolik işte!!’’ diye geçiştirdiği, ama aslında yine de belirli nitelikleri olan HM sınıfı Hidrolik Yağlar. Hidrolik Sistem Yağları dünyası o kadar büyük ki; yüksek sıcaklığa maruz sistemlerde kullanılması zorunlu olan yanmaz hidroliklerden; doğayla uyumlu yani biyobozunur hidroliklere varıncaya kadar birçok ürün çeşidi ve ürün sınıfı mevcut. Bu sebeple piyasada yeni nesil üretim Külsüz Hidrolikleri kullanarak uzun süre yağ değişimini hatırlamayan profesyoneller de var, ‘‘hidrolik değil mi işte’’ diyerek, yağın icat edildiği ilk zamanlarda piyasaya sunulan kalitesizlikte ürün kullanarak ekipmanını riske atan da.
Bu yazının amacı, sizlere hidrolik sistem yağları konusunda bildiklerimizi aktarmak ve doğru işi yapmanıza elimizden geldiği kadarıyla yardımcı olabilmektir.
Hidrolik Sistem Yağlarının Sınıflandırılması
Hidrolik Sistem Yağlarının sınıflandırılmasında; ISO(Uluslararası Standartlar Teşkilâtı) tarafından belirlenen ve tüm dünyada geçerliliği olan standartlar bulunmaktadır. ISO ISO 6743 / 4 standardı olarak ta bilinen bu standarda göre tüm madeni yağ markalarının hidrolik sistem yağlarında belirtmek zorunda olduğu sınıf isimleri vardır.
Bunlardan piyasada kullanılan bazılarını şöyle sıralayabiliriz;
HH ve HL sınıfı eski teknoloji hidrolikler artık Dünya üreticileri tarafından tercih edilmemekte olup, HM ve HV Sınıfı Hidrolik Sistem Yağları tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır.
HM Sınıfı Hidroliklerle HV Sınıfı Hidrolikler Arasındaki Fark nedir?
Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere HV Sınıfı Hidroliklerde HM Sınıfı Hidroliklere ek olarak geliştirilmiş Viskozite Indexi(VI) ve sıcaklık değişimine karşı direnç yazdığı görülmektedir. Peki Viskozite Indexi ne demek? Viskozite Indexi: yağın performansını iyileştirmek için içine eklenen katkı paketlerinin(köpürme önleyici katkı paketi, aşınma önleyici katkı paketi, pas önleyici katkı paketi, yapışma ve tutunma arttırıcı katkı paketi v.s.), yani aslında yağın performansının bir göstergesidir. Yağa verilmek istenen her bir özellik için her firmanın kendine özel olarak uzun yıllar yaptığı Ar-Ge çalışmaları sonucu geliştirdiği bu katkı paketleri aslında Madeni Yağ sektöründe firmaları ve yağları birbirinden ayıran en büyük özelliktir.
Bu eksende bakacak olursak HM Sınıfı Hidrolik Yağlarda Viskozite Indexi 95-100 civarındayken, HV Sınıfı Hidrolik Yağlarda bu değer 150-160 arasındadır. İki sınıf arasındaki fark ta tam burada ortaya çıkmaktadır.
Örneğin arazide çalışmak zorunda olan bir kepçe üzerinden örneklendirecek olursak;
Gece boyu çalışmayan ve soğukta kalan kepçeyi sabah çalıştırdığınızda hemen yüke veremezsiniz. Çünkü gece soğukta kalan yağ soğumuştur ve kalınlaşmıştır. Yüke vermeye çalıştığınızda vuruntu, titreme hatta zorlamalarda hortum patlamaları yaşarsınız. Bu sebeple mecburen yağın çalışma sıcaklığına gelmesi bekleyeceksiniz. Yani vakit kaybı yaşanacak, iş kaybı yaşanacak, enerji kaybı yaşanacak. Sabahki beklemeyi göze aldığımızı veyahut daha ince bir yağ kullanarak sorunu hallettiğimizi düşünelim.
Sistem gün boyu çalışmak zorunda ve öğlen saatlerinde güneşin altında çalışan sistemi soğutacak hava 350C ‘yi rahatlıkla geçecek. Sıcak havayla birlikte ısınan yağ incelecek, titremeler başlayacak ve ekipmandan istenen performans alınamayacak. Burada da kalın yağ kullanarak sorunu halledebiliriz.
Bu durumda hem makine ve ekipman ömrünü azaltmamak hem de stabil şekilde tam verimle çalışmak için;
- Ya sistemi sabahtan birkaç saat bekleyeceğiz, öğlen de ara ara birkaç saat dinlendireceğiz.
- Ya da ekipmanımıza sabahtan ince yağ koyacağız öğlene doğru kalın yağ.
bu iki çözüm yolunu da uygulamak pratik çalışma hayatında mümkün değildir.
Ama çözüm de olmazsa ekipman ve makine ömrü kısalacak. Yani bakım yapılmak zorunda kalacak. Böylelikle vakit kaybı, enerji kaybı, iş kaybı ve doğal olarak para kaybı yaşanacak.
Peki bir yağ olsaydı da sabahtan ince karakterde, öğlen kalın karakterde davransa olmaz mıydı? Böylelikle sabahtan ilk çalıştığında da öğlen sıcağında da tam performans gösterseydi ve hem ekipman ömrü uzasa hem de iş kaybı yaşanmasaydı?
İşte bu problemleri ortadan kaldırmak için HV Sınıfı Hidrolik Yağlar geliştirilmiştir.
Piyasada en yaygın kullanılan viskozitelerdeki ürünlerin teknik verilerini inceleyecek olursak ne demek istediğimiz daha net ortaya çıkacaktır.
Arazide bulunan makinenize HM Sınıfı Hidrolik kullandığınızı düşünecek olursak; Sabahtan 46 numara hidrolik yani ISO VG 46 olan bir Hidrolik Sistem Yağı (TOTAL AZOLLA ZS 46) kullanıyorsunuz diye düşünelim. Ama yukarıda bahsettiğimiz gibi öğlen de 68 numara hidrolik kullanmanız gerekmekte.
HV Sınıfı Hidrolik Yağlara baktığımızda ise; ISO VG 46 olan bir yağ (TOTAL EQUIVIS ZS 46), sıcaklık yükseldiğinde ISO VG 68 gibi davranıyor. Yani böylelikle düşük sıcaklıklarda ISO VG 46, yüksek sıcaklıklarda ISO VG 68 kullanıyormuş gibi performans alınabiliyor.
İşte bu aynı zamanda viskozite index arttırıcı katkıların da yaptığı işlemin en güzel ifadesi oluyor.
Hidrolik Sistem Yağlarında Yeni Nesil Teknolojiler
Külsüz Hidrolikler, Deterjan Katkılı Hidrolikler, Biyobozunur Hidrolikler, Yanmaz Hidrolikler, Gıda İle Uyumlu Hidrolikler
Yukarıda bahsettiğimiz sınıflandırmaların dışında yeni nesil teknolojiler, Hidrolik Sistem Yağlarında Sınıflandırmadan bağımsız ürün çeşitliliğini beraberinde getirmiştir. Bunlardan birkaçını inceleyecek olursak;
Külsüz Hidrolik Yağlar
Çinkosuz Hidrolik Yağ olarak ta bilinen bu teknoloji, ekipmanın ömrünü uzatmaya yardımcı olmanın yanında yağın kullanım ömrünü uzatmak üzere geliştirilmiştir. Ashless Hydraulic Oils ya da Zinc-free Hydaulic Oils olarak tüm dünya pazarında kullanıma sunulan bu teknolojiyle üretilmiş yağlar TOTAL ürün gamında AF isim ekiyle kullanıcıya sunulmaktadır. (TOTAL AZOLLA AF Serisi , TOTAL EQUIVIS AF Serisi gibi)
Bu üretim teknolojisine sahip ürünleri kullanarak kendi sınıfı içerisindeki yağlara görece 2 kat’a, analizlerle desteklenmesi haline de 3 kat’a kadar yağ kullanım ömrü sağlayabilirsiniz. Bu da profesyoneller için mükemmel bir sonuç demektir.
Özel olarak, depozit oluşumu istenmeyen (kül içermeyen katkı maddelerinden dolayı) ve / veya yüksek sıcaklık ve basınç koşullarında çalışmak zorunda olan yataklarda ve muhtelif cihazlarda çalışanlar hassas sistemler için tavsiye edilmektedir.
Deterjan Katkılı Hidrolik Yağlar
Önemli ölçüde su içeren ve suyun atılması zor olan hidrolik sistemlerle, çok fazla kirli ortamlarda çalışmak zorunda olan hidrolik sistemlerde ekipmanı korumak ve yağdan tam verimi alabilmek için geliştirilmiş özel ürünlerdir. Bazı üreticiler ekipmanlarında; Detergent Hydraulic Oils olarak uluslararası kullanıma sunulan bu ürünlerin kullanılmasını zorunlu tutmuşlardır. Bu seriye ait TOTAL markalı ürünler; TOTAL AZOLLA DZF Serisi‘dir.
Bu ürünler ayrıca külsüz katkılar içerdiği için mükemmel hidroliz stabilite sağlar. Aşırı basınç özellikleri gerektiren çeşitli cihazlarda da kullanılır. Üstün termal kararlılığa sahip olduğu için yüksek sıcaklıklarda yağın özelliğinin bozulmamasını sağlar.
Doğada Çözünebilen Hidrolik Yağlar
Çevre ile içiçe çalışan sistemlerde, olası bir kaçak durumunda yağın çevreye zarar vermemesi için biyobozunur (doğada çözünebilen) özelliklerde olması lazımdır. Bu ürünler; Bayındırlık İşleri, Ormancılık İşleri, Su Arıtma Tesisleri, Kayak Merkezleri, Hidroelektrik Santraller gibi atıkların çevre için risk oluşturduğu özel bölgeler için geliştirilmiştir.
Avrupa ülkelerinde doğa ile karışma ihtimali olan tüm sistemlerde kullanılması zorunlu tutulan ve Biodegradable Hydraulic Oils diye isimlendirilen bu ürünlerin ayrıca Avrupa Komisyonu tarafından da ”EUROPAN ECOLABEL” sertifikasıyla resmi belgelendirilme zorunluluğu vardır. Bu belgeye sahip olmayan ürünler Biyobozunur Hidrolik ya da Doğada Çözünebilen Hidrolik olarak kullanılamamaktadır. Bu seri, TOTAL ürün gamında TOTAL BIOHYDRAN TMP Serisi olarak uluslararası piyasada kullanıcıya sunulmaktadır.
Yanmaz Hidrolikler
Yüksek sıcaklıklara maruz kalan ve yanma riski içeren sistemlerde kullanılmak üzere özel olarak geliştirilen bu ürünler uluslararası piyasada Fire resistant hydraulic fluid olarak bilinmektedir. TOTAL HYDRANSAFE HFC 146 olarak 150’den fazla ülkede kullanıma sunduğumuz bu ürünümüz; üstün korozyon önleme, havadan ayrılabilme, köpük oluşumunu önleme gibi özellikleriyle de kullanıcıyı ziyadesiyle memnun etmektedir.
Burada da farklı prosesler ve kullanım şartları için farklı ürünler mevcuttur. Örneğin madencilik sektörü gibi yüksek sıcaklık altında çalışan ve doğa ile tamas riski bulunan bir sektörde kullanılan hidrolik yağın hem yanmaz hem de biyobozunur olması gerekmektedir. Burada da istenen viskozite değerine göre TOTAL HYDRANSAFE HFDU 46 ya da TOTAL HYDRANSAFE HFDU 68 ürünü çözüm üretmektedir.
Kısacası Ateşe Dayanıklı Hidrolik Sistem Yağı dediğimizde dahi 6 adet farklı ürün başlığı karşımıza çıkmaktadır. Burada en doğrusu tüm ürünlerde olduğu gibi Yanmaz Hidroliklerde de sisteminizin gerekliliklerini bilerek, temsilcinizle iletişim kurduktan sonra prosesinize en uygun ürünü belirlemek olacaktır.
Gıda İle Uyumlu Hidrolikler
Bu Hidrolik Yağ grubu; Helal Sertifikalı Hidrolik Sistem Yağları olarak ta bilinmektedir. Gıda proseslerinde ve besinlere temas etmesi mümkün olan yardımcı ürün üretim proseslerinde kullanılması zorunludur. Bu helal hidroliklerde de HM Sınıfı ve HV Sınıfı için iki farklı ürün grubu bulunmaktadır. TOTAL ürün gamında HM Sınıfı Helal Hidrolikler; TOTAL NEVASTANE AW isimli seriyle, HV Sınıfı Helal Hidrolikler te TOTAL NEVASTANE SH isimli seriyle kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır.
Bu ürünlerde de Biyobozunur Hidroliklerde de olduğu gibi bazı belgeler mevcuttur. Helal Hidrolik Yağlar yani Gıda İle Uyumlu Hidrolik Yağlarda da bu belgenin ismi NSF sertifikasıdır. NSF, National Sanitation Foundaditon ifadesinin ilk harfleridir yani Ulusal Hijyen Vakfı demektir. Bu vakıf tarafından verilen NSF sertifikası, ürünün bütün parça ve hammaddelerinin insan sağlığına uygunluğunun belgesidir. Ürünün kalitesi, güvenirliliği ve tüketicilere verilen önem açısından çok önemli olan bu sertifikaya TOTAL’in NEVASTANE Serisi ürünlerinin hepsi sahiptir.
Yukarıda iki tanesinden bahsettiğimiz gıda ile uyumlu diğer hidrolikler ve farklı sınıf helal yağlar hakkında daha detaylı bilgiye Gıda Endüstrisi için özel olarak hazırladığımız sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
Sonuç olarak tüm bu yazılanlardan da anlaşılacağı üzere işletme koşullarınıza göre, ekipmanınızın ve üretiminizin kısıtlamalarına göre, kullanım ömrü tercihinize göre muhakkak doğru bir ürün mevcuttur. Örneğin TOTAL Madeni Yağlar ürün gamı içerisinde 30’u geçkin hidrolik yağ ürün grubu mevcuttur. Bu grupların kendi içerisinde viskozitelere göre ayrıldığını düşünecek olursak 100’ü geçkin sayıda farklı Hidrolik Sistem Yağından bahsedebiliriz. Yani burada birkaç başlık altında bilgilendirme amaçlı detaylandırmaya çalıştığımız bu ürün gruplarının yanında daha birçok Hidrolik Yağ sınıfı ve ürünü mevcuttur.
En doğru Hidrolik Sistem Yağını seçebilmek, işletmenizden ve ekipmanınızdan optimum verimi alabilmek için uzman ekibimizle ve mühendislerimizle iletişime geçebilir, işletmenizin geliştirilmesi için her zaman bilgi alabilirsiniz.